Igarra
Igarra (kù mà ñwo do ma abo Etuno) chí Local Government Headquarters efí ewo Akoko kí dí Edo State, Nigeria.[1] amí efewo omune kí dí efi ewo lé chí Ubobo, Utua, kpaí Uffa quarters. Amí ojí ewo ché defewo lé le daga kpaí Kukuruku Hills.
Abo kù mà dodo Igarra ma do ma kí abo Anetuno, ma la ñwo kí chi Etuno. alù kù mà kpalù kù mà chí icholo ma í ní ojoji kpaí abo Egbira kù mà gwí Kogi State ñ.[2]
Abo Igarra ño d‘efu abo chí kâ kí dé ojané í kí jeñwu abo Afemailand nyo ogba.
Attah kí nyí ichi Egbira chi ojane Idah kí dí Kogi State I kwò. Ené abojí kù mà do Ariwo Ovejijo kí chí Oma Attah onekele kwi Idah kpaí abo kù mà jéñwú kwí ojane Idah kwi ẹgba ojo igbele to do kí ka kí ní óñwu ma jí Onu Attah Igala ka kù mà ma du nwu ñ.óñwu kpaí abo kí lebó ,fí íbe ma mu ka kí abo ofí ígbali Igarra fu olama do dama efu edugbanyana Igarra kpaí kí ya dí ene‘juodudu kí chene kiya chí abgojí ene kíya du oda,. onwu la kí chene kíya anabonwu moné kí mu dé‘ne títò kíya d‘eju ta amonèu ojiane eí Ígarra,kí de òfà ofê eí ku ma dò kí “Otaru Ariwo Ovejijo Oshinoyi Etuno”ofa oféla chí“Otaru Ariwo Ovejijo, onu yí amí Igarra íche,” tó ojí ólu eñini , onwu dòmo teñini a chí ofé oguu chegbo ki che yí eulogy eí Otaru efu Igarra.[3]
Alu ki okwuta favoured eí settlement ùgbo ku ma dó kí Igarra, eñwu ómuné kí dowo éje dama tí éje dama efí újo otítala ku ma Jo dama efu ukola eí kí lugbo agugu abo ígarraother , efu eñwu ku ma ka che kakini :
- Amí efé gwi amí ají kí dí ojuwo, omi ojuwo lé abo igarra tene kù mà na mó. Amí ají ojuwo kí defe’wo ugbo kí abo igarra dodo chí Ivokoto, Ifege, Idiko kpai Usege springs.
- Efewo kí abo igarra dodo ché daga kpaí ojuwo, ojuwo a ñwo dí abo igarra idé.
- Abo igarra ché ní ané eluche, uché kù mà lo chí uchu, ân ha kpaí egbo ojé
- Ma ñwo nya ja Flourishing trade in beads with the aborigine – Anafuas.
Alu ku ma daba alo ẹgba le, ene ka efu abobule kí wa ojiane le kpàma efu Ariwo Ovejijo ní harboured efí owonwu, íche ekubo ní oka lonà ogbu . Ma kedono ka ki onubule í chí ofí ofigbélí eí Eziakuta í kwò – ené ka efu amí ofigbélí ki ní hólãnwu wa ne ñí Ariwo Ovejijo. Amo oka ñwu nwo ra nyonyo, was harvested kpai regrown. Etta ki chí kí ofigbélí Eziakuta chi gbogbokílí efu eí ené oda yí (osisiakumete) “Ete” che Igarra oji ofa ñwu che ojiáne . “Osisiakumete” ki mu deñwu edebor ya ojo áne ma kpaí ku ma kí nëwu óko ku wí uyí. It is on this day that Upe Enu date is fixed. (Upe Enu is the new yam festival in Igarra).[4]
Alu ku mé ma kwí ubí , Ariwo Ovejijo kpaí abo nwu wa kere bo amone péé ku ma domo efu áne yí Igarra. Abola chi Anafuas (midgets), Anivas (foolish people) kpaí Andokonis. Oluka ma de péé ku mé ma eñwu ki lugbo ma , abekí íchenwu ku ma d‘efu yí caves kpaí amí ileí ma ku ma che ugbò kpaí unsophisticated compared yí Igarras. Ma fu ma dutinyo kw‘efu amone alu ku achene íchí odá éí amí menace ñwí amí Igarras ubí ku ma gbó dódò ané. Ma chene kpuma bakí é numa bojiane ma té, ku ma kwo dama kpai aboyí kith kpai kin efu eí akubí kí che Congo basin (pygmies eí abo Congo Basin). Ma achí aràwe ma tí ojolu eñini kpaí amí efí éli Arigede “Andokoni van reku ayi Ido wa”ofanwu che kakini abo Andokonis chí amene ola ma kpai ma Fu ma du uja. Amí Anafuas che abo alu ka afí amone ku ma da‘kanya úñwu yí Anivas alu kíya tí ọwọ ño ñwu ma. Amí Anivas ,che a ki kedoño kpalíí ka kíni ma che nukpahu ku ma chí akanya ku ma me ke du okwuta é éwojí nyí átè oñwu chí barricades akanya amenebibi ku ma ko bu amí enebibi efu Anafuas.í mu deñwu awuwu kakini efu ma abo ku mè ma ení íbe ñwu che dama efu ma,. kwí egbale bo ku ma ní íbe bibi efu Igarra ojolu eñini attributed ñwí ébie nwu Iva amone du!!!.[citation needed]
Agboji ma chí Uno ma dọ abọ igarra ñwo dí ódù ‘Etuno’ dufu gwí ódù Uno, ofé ñwu la chí “ané Uno”. Abo kù mà do Anafuas chi abo kù mà tí oka nyo’yo. Ma kpailo oka ma nwi é ñwu kù mà kò oko. Ma la ñwo chané kpailo ako ma ta kpaí cowries. Amí ódù ako kù mà ta chí ‘Ovene’, ‘Isu’, ‘Ofa’, manyí “Opa”
Icholo Aba
nwọ́cheIcholo Aba chí icholo kí chi ogbogaga efewo abo igarra, eko kù mà chí icholo lé chi ódò mébié’bié, ochù kù mà chané chi ochù ékéjo. Amí adódé a cha chane éyo ujadu efí icholo aba.[5] .[6]
References
nwọ́che- ↑ "The History of Igarra people Akoko Edo , Edo state". www.edoworld.net. Retrieved 2022-12-26.
- ↑ "Ninety-day seclusion prepared me for the throne –Otaru of Igarra". Punch Newspapers (in American English). 2019-09-28. Retrieved 2022-12-26.
- ↑ "Ninety-day seclusion prepared me for the throne –Otaru of Igarra". Punch Newspapers (in American English). 2019-09-28. Retrieved 2022-12-26.
- ↑ "Igarra Kingdom | Festivals" (in American English). Retrieved 2022-12-27.
- ↑ "Edo Govt rolls out drums for Aba Festival". Vanguard News (in American English). 2017-08-31. Retrieved 2021-07-14.
- ↑ "228 years old Igarra's 'Aba festival' gets endorsement". The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (in American English). 2017-06-03. Retrieved 2021-07-14.
3. https://web.archive.org/web/20231002083624/http://www.igarrakingdom.org/founding/ Éwn malábó:Coord missing
| Wikimedia Commons puna galeri satontang: |